Экибастуз ГРЭС-3: Кайман аралдарынан Қазақстанның қазынасына дейін

СОДЕРЖАНИЕ

1. GCL Technology мен Integra Construction KZ: күмәнді одақтың басталуы

2. Тендердің үш рет сәтсіз өтуі және "тағайындалған" жеңімпаз

3. Экибастуз ГРЭС-3: үш триллиондық жоба және жасырын шарттар

4. GCL Technology – «жасыл» энергия алыбы ма, әлде офшорлы ширма ма?

5. Integra Construction KZ және Шахмурат Муталип феномені

6. Бокстан бизнеске: Муталиптің күрт өсу тарихы

7. Гаджи Гаджиев пен «Жол жөндеуші» ізі: кездейсоқ сәйкестік пе?

8. Қаржы көзі: Нацфонд пен ЕНПФ ме, әлде офшор ма?

9. Қорытынды: үш триллиондық сұрақ — кімге қызмет етеді ГРЭС-3?

ЭКИБАСТУЗ ГРЭС-3: ОФШОР, БОКС ЖӘНЕ ҮШ ТРИЛЛИОН ТЕҢГЕ

1. GCL Technology мен Integra Construction KZ: күмәнді одақтың басталуы

Экибастуздағы жаңа көмір электр станциясын — ГРЭС-3 жобасын — салуға, барлығына қарағанда, қытайлық GCL Technology мен қазақстандық Integra Construction KZ бірлескен консорциумы кірісетін сияқты. Бұл туралы Orda.kz хабарлады.
Алайда бұл «ынтымақтастық» алғашқы сәттен-ақ күдік тудырады. Себебі Integra Construction KZ компаниясының бенефициары — Қазақстан бокс федерациясының президенті Шахмурат Муталип.

2. Тендердің үш рет сәтсіз өтуі және "тағайындалған" жеңімпаз

Нурлан Жумагулов, энергетика саласының сарапшысы және Energy Monitor телеграм-каналының авторы, атап өткендей, ГРЭС-3 құрылысына арналған тендер үш рет өткізілген, бірақ әр жолы сәтсіз аяқталған.
Құны үш триллион теңгеден асатын станция жобасына соңғы талпыныста тек екі компания қатысты:

• GCL & Integra Energy Ltd,

• және ТОО «Сан Мир Астана».

Бірақ соңғысы банктік кепілдеме ұсынбағандықтан, тендер автоматты түрде GCL & Integra Energy Ltd пайдасына шешілуі мүмкін.
Бұл — «жарыссыз жеңіс», яғни мемлекет өз тарапынан жеңімпазды «тағайындап» отыр деген сөз.

3. Экибастуз ГРЭС-3: үш триллиондық жоба және жасырын шарттар

Жеңімпаз компания Экибастуз ГРЭС-3 құрылысын жүргізіп, есесіне ұзақ мерзімді тарифтік кепілдік алады. Яғни, үкімет инвестордың салған ақшасын қайтарып беруге электр қуаты тарифі арқылы уәде етеді.
Тендерлік құжаттарға сәйкес, 1 МВт қуатқа ай сайын 6,937 млн теңге төленуі тиіс. Бұл — Қазақстандағы баламалы және газдық станциялар тарифінен екі есе жоғары.

4. GCL Technology – «жасыл» энергия алыбы ма, әлде офшорлы ширма ма?

Қытайдың GCL Technology — әлемдегі ең ірі «таза энергия» өндірушілерінің бірі. Бірақ бір мәселе бар:
ҚХР заңнамасы бойынша, GCL Technology шетелде көмір жобаларын қаржыландыруға құқылы емес.
Сонда компания бұл шектеуді қалай айналып өтпек?
Мүмкін, құпия — жоба Кайман аралдарында офшор ретінде тіркелгенінде болар.

5. Integra Construction KZ және Шахмурат Муталип феномені

Қазақстандық тарап та аз қызықты емес.
Integra Construction KZ соңғы жылдары жол, теміржол, электр станциялары, ГПЗ, метро, газхимия сияқты триллиондық жобаларды бірінен соң бірін иеленіп келеді.
Компанияның осындай жылдам көтерілуі — энергетика сарапшыларының өздерін де таң қалдырды.

6. Бокстан бизнеске: Муталиптің күрт өсу тарихы

Шахмурат Муталип, 35 жаста. Қазіргі таңда:

• Integra Construction KZ бенефициары,

• Қазақстан бокс федерациясының президенті,

• Ұлттық Олимпиада комитетінің вице-президенті (2025 жылдан).

Ал бастауы қандай еді?
Муталип еңбек жолын қарапайым слесарь ретінде «БЕНТ» АҚ компаниясында бастаған.
Сол жерде бірінші вице-президент дәрежесіне дейін өскен.
Кейін «Казахсельмаш» концернінде кеңесші, IST Group компаниясында тәуелсіз директор, кейін Integra Construction KZ директоры болды.
Мансаптық көтерілу жылдамдығы — рекордтық.

7. Гаджи Гаджиев пен «Жол жөндеуші» ізі: кездейсоқ сәйкестік пе?

Шахмурат Муталиптің аты-жөні жиі Гаджи Гаджиевпен қатар аталады — ол Қазақстан мен Қытай шекарасындағы контрабандалық схемалармен байланыстырылған скандалды бизнесмен.
Тікелей дәлел жоқ, бірақ...
Кейбір деректерге қарағанда, 2001–2017 жылдары қазіргі Integra Construction KZ компаниясы «Жол жөндеуші» деген атаумен жұмыс істеген.
Ал 2015–2017 жылдары сол «Жол жөндеуші» компаниясының басқарушы директоры — Гаджи Гаджиевтің өзі болған.
Тегін сәйкестік пе? Әлде бірінің орнын бірі басқан жүйе ме?

8. Қаржы көзі: Нацфонд пен ЕНПФ ме, әлде офшор ма?

GCL & Integra Energy Ltd жобасы ресми түрде офшорда тіркелген.
Бірақ Экибастуз ГРЭС-3 сияқты ұлттық маңызы бар жобаны кім қаржыландырады?
Кей сарапшылар Нацфонд пен ЕНПФ қаражаты тартылуы мүмкін екенін айтады.
Яғни, халықтың зейнетақы және ұлттық резерві офшорлы схемаға айналып кетуі ғажап емес.

9. Қорытынды: үш триллиондық сұрақ — кімге қызмет етеді ГРЭС-3?

Экибастуз ГРЭС-3 құрылысы — Қазақстан тарихындағы ең ірі энергетикалық жобалардың бірі.
Бірақ бұл жоба ашықтық пен сенімнен гөрі, көлеңкелі байланыстар мен офшорлы схемаларға көбірек ұқсайды.
Кім не ұтып, кім не жоғалтатыны — әлі белгісіз.
Бірақ бір нәрсе анық: үш триллион теңгенің иісі тым күшті.

Автор: Мария Шарапова